کودک همسری یا به نوعی ازدواج کودکان، گونه ای از ازدواج عرفی یا غیر عرفی است که در آن فرد قبل از رسیدن به سن 18 سالگی وارد تعهد زناشویی می شود. قابل ذکر است که در قانون و حوزه های قضایی نیز حداقل سن تعریف شده برای ازدواج 18 سال می باشد.

اصطلاح کودک همسری معمولاً برای دختران به کار برده می شود که با مردان بزرگسال به دلایل مختلفی که در رسوم آن ها وجود دارد، مجبور به این ازدواج می شوند. ازدواج زود هنگام دختران موجب سلب حق دختران در تصمیم گیری های اساسی در مورد سلامت جنسی و بهزیستی آنان می شود. کودک همسری در مورد دختران موجب گرفته شدنِ حق تحصیل و تلاش برای داشتن آینده ای بهتر را در بردارد.

عمده خطراتی که کودک همسری برای دختران جامعه ما در پی خواهد داشت:

بطور کلی کودک همسری تبعاتی اجتناب ناپذیر از جمله مورد خشونت قرار گرفتن، مشکلات سلامتی و حتی مرگ زود هنگام را برای دختران قربانی به همراه خواهد داشت.

قابل ذکر است که آمار کودک همسری در ایران، در گذشته بسیار زیاد بوده است اما با ارتقاء یافتن سطوح کمّی کیفی آگاهی های مردم کاهش پیدا کرده است.

تبعات کودک همسری برای خانواده و جامعه

کودک همسری عواقب و نتایج زیان باری را به دنبال دارد که در ادامه به بعضی از آنها خواهیم پرداخت.

آسیب های روانی و عاطفی: با ازدواج کردن کودکان، آنها به نوعی از دوران کودکی خود فاصله می گیرند و ارتباطشان با خانواد، دوستان و فامیل قطع می شود. از سوی دیگر با ازدواج کردن، مسئولیت زندگی بر آنها تحمیل شده و فعالیت آنها محدود به خانه داری و بچه داری خواهد شد. با این وجود، به مرور زمان زمینه های پیدایش اضطراب و افسردگی در کودکان ایجاد می گردد.

محروم بودن از حق تحصیل: ازدواج زود هنگام یکی از اصلی ترین دلایل محرومیت کودکان از حق تحصیل است. بی تردید آموزش و تحصیل باعث رشد دانش و مهارت ها، توانایی قدرت تصمیم گیری، افزایش اعتماد به نفس، لذت بردن از ارتباط سالم و ... می شود.

تحقیقات نشان می دهد، به طور کلی مادرانی که نسبت به تحصیل فرزندانشان بی تفاوت هستند، غالباً در سنین پایین و در دوران کودکی ازدواج نموده اند و برحسب همه محدودیت ها و محرومیت های ناشی از چنین ازدواج های صورت گرفته در مقاطع سنی کودکی، از اهمیت و فواید تحصیلات اطلاع چندانی ندارند.

آسیب پذیری در برابر بیماری های مقاربتی: دختران سن پایین به دلیل شرایط فیزیکی بدنشان بیشتر در معرض بیماری های مقاربتی هستند. طبق آمار به دست آمده دختران بیشتر از پسران در خطر ابتلا به بیماری اچ آی وی، در سن کم هستند. بیشترین سنین ابتلا به اچ آی وی در دختران بین 15 تا 24 سال است در حالی که در پسران بین 24 تا 35 سالگی می باشد.

بالا رفتن آمار خشونت های خانگی علیه زنان: دخترانی که زودتر از سن قانونی ازدواج می کنند باتوجه به سن پایین و کامل نشدن پروسه بلوغ آنان و همچنین عدم شناخت لازم و کافی نسبت به مسائل جنسی (مسلماً هیچگونه ذهنیتی از این مبحث مهم ندارند) لذا به همین دلایل و همچنین، عدم تمایل به برقراری رابطه جنسی و ممانعت از وقوع آن، بیشتر در معرض خشونت های خانگی خواهند بود.

بیشتر بدانید: نگاهی به کودک‌همسری در نقاط مختلف دنیا

راهکار های کاهش ازدواج کودکان در جامعه

از جمله راهکارهای مهم و اساسی در مسیر از بین بردن کودک همسری در جامعه می توان به: راهنمایی و هدایت، فرهنگ سازی و برخورد با کسانی که در این زمینه دخیل هستند، قانون گذاری و تصویب احکام قانونی سنگین، پرورش و حمایت از اعضای خانواده، آگاه سازی و ارتقاء سطح فرهنگی خانواده ها اشاره کرد.